У Дзень Настаўніка я ўзгадваю аднаго з незлічонай грамады асветнікаў – Іосіфа Рыгоравіча Дзямешку, які ў маладосці ніяк не бачыў сябе настаўнікам.
Нарадзіўся ён у 1897 годзе ў Запарожжы. Гімназія, юнкерская вучэльня, Запарожскі ўніверсітэт. Першая ўсясветная вайна перакрэсліла планы юнака: у 1916-м ён быў залічаны ў дзейную армію афіцэрам. Цяжка паранены, трапіў у аўстрыйскі палон, у лагер "Ёзэф". Родныя атрымалі вестку пра смерць сына. Але ён выжыў, хоць атрымаў тры кулі ў лёгкія, а ў нагах усё жыццё насіў аскепкі міны.
Умовы палону былі жахлівыя. Але вязень хутка авалодаў чэшскай мовай (лагер ахоўвалі чэхі), і гэта давала яму пэўную перавагу, а потым паспрыяла пабегу разам з сябрам-земляком. І толькі праз тры гады, у 1923-м, яны дасягнулі мяжы Польшча—СССР. Вядома, былі вельмі абачлівыя, ішлі хаваючыся, абыходзячы ажыўленыя дарогі.
Пачалі рыхтавацца да пераходу мяжы ў найменш людным месцы. Гэта былі Мерлінскія Хутары (цяпер Столінскі раён, Альманскі заказнік), дзе па рацэ Сцвізе часткова праходзіла мяжа, а навокал – лясы, балоты, часта непраходныя. І хоць мяжа ахоўвалася пільна з абодвух бакоў, але тубыльцы, натуральна, ведалі патаемныя сцежкі ды кладкі пад вадой і бесперашкодна хадзілі сюды-туды наведаць сваякоў, нешта прадаць-набыць, а пры выпадку не адмаўляліся перавесці цераз мяжу незнаёмага чалавека.
Каб мець час агледзецца і падрыхтавацца, хлопцы скіравалі да хутара Лігора Калодзіча, спраўнага гаспадара, і прапанавалі яму свае паслугі. Хутаранін з ахвотай прыняў на працу дзве пары танных мужчынскіх рук.
Крыху акрыяўшы, адзін з сяброў вырашыў ісці дадому, у Запарожжа. На жаль, лёс не быў літасцівы да яго, і ён загінуў на радзіме ад рук новай улады як "афіцэр царскай арміі".
Нарадзіўся ён у 1897 годзе ў Запарожжы. Гімназія, юнкерская вучэльня, Запарожскі ўніверсітэт. Першая ўсясветная вайна перакрэсліла планы юнака: у 1916-м ён быў залічаны ў дзейную армію афіцэрам. Цяжка паранены, трапіў у аўстрыйскі палон, у лагер "Ёзэф". Родныя атрымалі вестку пра смерць сына. Але ён выжыў, хоць атрымаў тры кулі ў лёгкія, а ў нагах усё жыццё насіў аскепкі міны.
Умовы палону былі жахлівыя. Але вязень хутка авалодаў чэшскай мовай (лагер ахоўвалі чэхі), і гэта давала яму пэўную перавагу, а потым паспрыяла пабегу разам з сябрам-земляком. І толькі праз тры гады, у 1923-м, яны дасягнулі мяжы Польшча—СССР. Вядома, былі вельмі абачлівыя, ішлі хаваючыся, абыходзячы ажыўленыя дарогі.
Пачалі рыхтавацца да пераходу мяжы ў найменш людным месцы. Гэта былі Мерлінскія Хутары (цяпер Столінскі раён, Альманскі заказнік), дзе па рацэ Сцвізе часткова праходзіла мяжа, а навокал – лясы, балоты, часта непраходныя. І хоць мяжа ахоўвалася пільна з абодвух бакоў, але тубыльцы, натуральна, ведалі патаемныя сцежкі ды кладкі пад вадой і бесперашкодна хадзілі сюды-туды наведаць сваякоў, нешта прадаць-набыць, а пры выпадку не адмаўляліся перавесці цераз мяжу незнаёмага чалавека.
Каб мець час агледзецца і падрыхтавацца, хлопцы скіравалі да хутара Лігора Калодзіча, спраўнага гаспадара, і прапанавалі яму свае паслугі. Хутаранін з ахвотай прыняў на працу дзве пары танных мужчынскіх рук.
Крыху акрыяўшы, адзін з сяброў вырашыў ісці дадому, у Запарожжа. На жаль, лёс не быў літасцівы да яго, і ён загінуў на радзіме ад рук новай улады як "афіцэр царскай арміі".
А Іосіф Рыгоравіч застаўся. Ці то здароўе падводзіла (моцна кульгаў, безупынна кашляў), ці то спадабалася гаспадарова дачка прыгажуня Варка. І неўзабаве ён стаў прымаком у сям'і Калодзічаў. У пасаг маладая сям'я атрымала не толькі традыцыйны дзявочы куфар. А так, як было заведзена ў тых мясцінах, – зямельны надзел Ваўчок, карову, два валы, лес на сваю хату, хоць і маленькую. Вось так выпускнік Запарожскага ўніверсітэта, знаўца лаціны, некалькіх заходніх моў, юрыспрудэнцыі і яшчэ шмат чаго стаў хутаранінам з мянушкай Аўстрыец.
Але надышоў верасень 1939 года. Польская школа, дзе датуль вучыліся дзеці беларусаў, была закрытая. Саветы ж да лета 1941-га не дайшлі да вырашэння праблем з адукацыяй на гэтых абшарах (дарэчы, гэты факт пацвярджаецца ў кнізе "Памяць. Столінскі раён", с. 185). І хоць бальшыня хутаран была непісьменная, усе добра ўсведамлялі, што іхныя дзеці мусяць вучыцца.
Вось тут і пачаўся для Дзямешкі шлях настаўніка. Іншай кандыдатуры на гэтую пасаду мерлінцы не шукалі. Бо Калодзічавага прымака добра ведалі ў наваколлі як высокаадукаванага чалавека, які заўсёды мог даць слушную параду ў зямельных і падатковых справах, скласці афіцыйную паперу, проста напісаць ліст.
Іосіф Рыгоравіч пагадзіўся без ваганняў, пагатоў што і сваіх дзяцей трэба было вучыць. "Школу" пусціў у сваю хату блізкі сусед Ян Гладыш, пяцём сынам якога таксама патрабавалася навука. Настаўніку дамовіліся плаціць за кожнага вучня паўпуда жыта і адзін пуд бульбы.
На жаль, доўга вучыцца не давялося, бо грымнуў чэрвень 1941 года. Але тым не менш усе дзеці – а іх было 17 чалавек – навучыліся чытаць і пісаць.
Падчас вайны, не маючы кніг, дзеці замацоўвалі веды чытаннем лістовак, што скідвалі з нямецкіх самалётаў у партызанскую зону Мерлінскіх хутароў. Не надаючы ўвагі сэнсу надрукаванага, цешыліся самім уменнем чытаць.
Між іншым, у 1940 годзе Дзямешка даслаў сваім родным у Запарожжа ліст, і да яго прыехала маці. У 1941 годзе яны ўдваіх выправіліся на радзіму. У Кіеве іх заспела вайна, і ў Запарожжа яны дабіраліся ўжо пехатой. Вярнуўся Дзямешка да сваёй сям'і толькі пасля вызвалення гэтых мясцін ад немцаў, і лёсам было наканавана яму ізноў стаць настаўнікам для дзяцей палешукоў.
У 1944 годзе на Мерліне была заснаваная пачатковая школа, і загадваў ёю Іосіф Дзямешка, стаўшы такім чынам ля вытокаў школьнай адукацыі на Мерлінскіх хутарах. Аўтарытэт сярод мерлінцаў ён меў непарушны. Ведаў, хто з дзяцей на што здатны, каму трэба вучыцца далей.
Па ўзгадненні з раённым аддзелам адукацыі на хутарах стварылі два навучальныя асяродкі, бо абшар быў надта вялікі – 25 на 20 км. Дый самыя хутары размяшчаліся адзін ад другога на адлегласці 5—7 кіламетраў.
Школы-класы спачатку месціліся ў хатах хутаран. Пэўны час заняткі праводзілі ў былой уніяцкай капліцы. Узгадвае адзін з вучняў Рыгор Вячорка:
"Будынак быў не прыстасаваны для такіх мэтаў. Узімку ён амаль не ацяпляўся, часова змайстраваная груба ў кутку вялікай прасторы не вырашала праблемы. Цяпла мы амаль не адчувалі. Толькі Іосіф Рыгоравіч зрэдку стаяў каля яе і, кашляючы, праводзіў урок. Мы сядзелі апранутыя ў старыя світкі, абутыя ў пасталы, пальцы рук амаль не разгіналіся, а наша самаробнае з сажы чарніла замярзала".
А ў наступным годзе, 4 кастрычніка 1945 г., раённая газета "Ленінскі шлях" паведамляла:
"На Мерлінскіх хутарах у гэтым годзе побач з існаваўшымі 2 пачатковымі школамі адчынены яшчэ 4. Усе новаадчыненыя школы забяспечаны партамі, сталамі, класнымі дошкамі, 175 дзяцей атрымалі магчымасць вучыцца на сваёй роднай мове".
За гэтымі радкамі – праца, настойлівасць і адказнасць Іосіфа Рыгоравіча Дзямешкі. Трэба было дамовіцца з гаспадарамі, каб "пусцілі ў хату школу", адрамантаваць пустыя хаты і прыстасаваць іх да школьных патрэбаў, знайсці жытло для новых настаўнікаў, завезці з Давыд-Гарадка школьнае абсталяванне і падручнікі… А яшчэ – дровы на зіму, ґаза для лямпаў (электрычнасці не было)…
Настаўнікаў не хапала. А Дзямешка мог усё! Пастаянна выкладаў матэматычны цыкл, нямецкую і рускую мовы. Пры неабходнасці – усе астатнія прадметы: гісторыю, геаграфію, маляванне… Школа была беларускамоўная, і настаўнік-паліглот з лёгкасцю перайшоў на мову, блізкую да ягонай роднай украінскай.
Пазней на Мерліне з'явілася сямігодка, усе дзеці былі ўлічаныя і хадзілі ў школу, склаўся добры педагагічны калектыў. І ўва ўсім гэтым – непрыкметная часам праца першага мерлінскага настаўніка. Яму неаднакроць прапаноўвалі пасады ў Давыд-Гарадоцкім раённым упраўленні адукацыі – інспектара ці юрыста. Але ён адмаўляўся. Акрамя прывязанасці да Хутароў, немалаважнай прычынай было разуменне, што пэўныя органы маглі зацікавіцца дэталямі ягонай біяграфіі.
Шмат хто з ягоных вучняў, нягледзячы на вельмі суровае пасляваеннае жыццё, атрымаў далейшую адукацыю. А натхніў іх на гэта Іосіф Дзямешка. Успамінае Рыгор Вячорка:
"Узімку ў 4-м класе я сур'ёзна захварэў і не мог хадзіць у школу за пяць кіламетраў. Мой дарагі настаўнік прыходзіў да мяне дадому два-тры разы на тыдзень, у астатнія дні пасылаў да мяне сваіх дзяцей Веру або Івана, якія прыносілі заданні. Аднойчы папко [так у сям'і называлі бацьку] сказаў настаўніку: "Ёсіп, можэ не трэба ходзіць до Грышы, тобе ж вэльмі неколі". Той адказаў: "Не, Мікалай, Грыша – гэта той чалавек, які хоча і ўмее вучыцца і мае будучыню". Дзякуючы гэтаму мудраму і добраму чалавеку я не толькі не адстаў у вучобе, але і здаў іспыты за пачатковую школу на выдатна".
Але надышоў верасень 1939 года. Польская школа, дзе датуль вучыліся дзеці беларусаў, была закрытая. Саветы ж да лета 1941-га не дайшлі да вырашэння праблем з адукацыяй на гэтых абшарах (дарэчы, гэты факт пацвярджаецца ў кнізе "Памяць. Столінскі раён", с. 185). І хоць бальшыня хутаран была непісьменная, усе добра ўсведамлялі, што іхныя дзеці мусяць вучыцца.
Вось тут і пачаўся для Дзямешкі шлях настаўніка. Іншай кандыдатуры на гэтую пасаду мерлінцы не шукалі. Бо Калодзічавага прымака добра ведалі ў наваколлі як высокаадукаванага чалавека, які заўсёды мог даць слушную параду ў зямельных і падатковых справах, скласці афіцыйную паперу, проста напісаць ліст.
Іосіф Рыгоравіч пагадзіўся без ваганняў, пагатоў што і сваіх дзяцей трэба было вучыць. "Школу" пусціў у сваю хату блізкі сусед Ян Гладыш, пяцём сынам якога таксама патрабавалася навука. Настаўніку дамовіліся плаціць за кожнага вучня паўпуда жыта і адзін пуд бульбы.
На жаль, доўга вучыцца не давялося, бо грымнуў чэрвень 1941 года. Але тым не менш усе дзеці – а іх было 17 чалавек – навучыліся чытаць і пісаць.
Падчас вайны, не маючы кніг, дзеці замацоўвалі веды чытаннем лістовак, што скідвалі з нямецкіх самалётаў у партызанскую зону Мерлінскіх хутароў. Не надаючы ўвагі сэнсу надрукаванага, цешыліся самім уменнем чытаць.
Між іншым, у 1940 годзе Дзямешка даслаў сваім родным у Запарожжа ліст, і да яго прыехала маці. У 1941 годзе яны ўдваіх выправіліся на радзіму. У Кіеве іх заспела вайна, і ў Запарожжа яны дабіраліся ўжо пехатой. Вярнуўся Дзямешка да сваёй сям'і толькі пасля вызвалення гэтых мясцін ад немцаў, і лёсам было наканавана яму ізноў стаць настаўнікам для дзяцей палешукоў.
У 1944 годзе на Мерліне была заснаваная пачатковая школа, і загадваў ёю Іосіф Дзямешка, стаўшы такім чынам ля вытокаў школьнай адукацыі на Мерлінскіх хутарах. Аўтарытэт сярод мерлінцаў ён меў непарушны. Ведаў, хто з дзяцей на што здатны, каму трэба вучыцца далей.
Па ўзгадненні з раённым аддзелам адукацыі на хутарах стварылі два навучальныя асяродкі, бо абшар быў надта вялікі – 25 на 20 км. Дый самыя хутары размяшчаліся адзін ад другога на адлегласці 5—7 кіламетраў.
Школы-класы спачатку месціліся ў хатах хутаран. Пэўны час заняткі праводзілі ў былой уніяцкай капліцы. Узгадвае адзін з вучняў Рыгор Вячорка:
"Будынак быў не прыстасаваны для такіх мэтаў. Узімку ён амаль не ацяпляўся, часова змайстраваная груба ў кутку вялікай прасторы не вырашала праблемы. Цяпла мы амаль не адчувалі. Толькі Іосіф Рыгоравіч зрэдку стаяў каля яе і, кашляючы, праводзіў урок. Мы сядзелі апранутыя ў старыя світкі, абутыя ў пасталы, пальцы рук амаль не разгіналіся, а наша самаробнае з сажы чарніла замярзала".
А ў наступным годзе, 4 кастрычніка 1945 г., раённая газета "Ленінскі шлях" паведамляла:
"На Мерлінскіх хутарах у гэтым годзе побач з існаваўшымі 2 пачатковымі школамі адчынены яшчэ 4. Усе новаадчыненыя школы забяспечаны партамі, сталамі, класнымі дошкамі, 175 дзяцей атрымалі магчымасць вучыцца на сваёй роднай мове".
За гэтымі радкамі – праца, настойлівасць і адказнасць Іосіфа Рыгоравіча Дзямешкі. Трэба было дамовіцца з гаспадарамі, каб "пусцілі ў хату школу", адрамантаваць пустыя хаты і прыстасаваць іх да школьных патрэбаў, знайсці жытло для новых настаўнікаў, завезці з Давыд-Гарадка школьнае абсталяванне і падручнікі… А яшчэ – дровы на зіму, ґаза для лямпаў (электрычнасці не было)…
Настаўнікаў не хапала. А Дзямешка мог усё! Пастаянна выкладаў матэматычны цыкл, нямецкую і рускую мовы. Пры неабходнасці – усе астатнія прадметы: гісторыю, геаграфію, маляванне… Школа была беларускамоўная, і настаўнік-паліглот з лёгкасцю перайшоў на мову, блізкую да ягонай роднай украінскай.
Пазней на Мерліне з'явілася сямігодка, усе дзеці былі ўлічаныя і хадзілі ў школу, склаўся добры педагагічны калектыў. І ўва ўсім гэтым – непрыкметная часам праца першага мерлінскага настаўніка. Яму неаднакроць прапаноўвалі пасады ў Давыд-Гарадоцкім раённым упраўленні адукацыі – інспектара ці юрыста. Але ён адмаўляўся. Акрамя прывязанасці да Хутароў, немалаважнай прычынай было разуменне, што пэўныя органы маглі зацікавіцца дэталямі ягонай біяграфіі.
Шмат хто з ягоных вучняў, нягледзячы на вельмі суровае пасляваеннае жыццё, атрымаў далейшую адукацыю. А натхніў іх на гэта Іосіф Дзямешка. Успамінае Рыгор Вячорка:
"Узімку ў 4-м класе я сур'ёзна захварэў і не мог хадзіць у школу за пяць кіламетраў. Мой дарагі настаўнік прыходзіў да мяне дадому два-тры разы на тыдзень, у астатнія дні пасылаў да мяне сваіх дзяцей Веру або Івана, якія прыносілі заданні. Аднойчы папко [так у сям'і называлі бацьку] сказаў настаўніку: "Ёсіп, можэ не трэба ходзіць до Грышы, тобе ж вэльмі неколі". Той адказаў: "Не, Мікалай, Грыша – гэта той чалавек, які хоча і ўмее вучыцца і мае будучыню". Дзякуючы гэтаму мудраму і добраму чалавеку я не толькі не адстаў у вучобе, але і здаў іспыты за пачатковую школу на выдатна".
На жаль, у 1961 годзе на Мерліне зрабілі сумнавядомы авіяцыйны палігон, а жыхароў Мерлінскіх Хутароў выселілі з родных хатаў, раскідалі па розных вёсках, абласцях і нават былых саюзных рэспубліках. Таму сабраць поўныя звесткі пра лёсы былых хутарскіх дзяцей – вучняў Іосіфа Дзямешкі – нялёгка. Але вядома, што многія з іх набылі вышэйшую адукацыю, а некаторыя і навуковыя ступені. І ўсё жыццё былі ўдзячныя Настаўніку, які натхніў іх зрабіць першыя крокі па дарозе Ведаў.
Аляўціна Вячорка
(выкарыстаны ўспаміны Рыгора Вячоркі і Івана Дзямешкі, фота з архіву Івана Дзямешкі)
(выкарыстаны ўспаміны Рыгора Вячоркі і Івана Дзямешкі, фота з архіву Івана Дзямешкі)
Первый учитель на Мерлинских Хуторах
В День Учителя я вспоминаю одного из бесчисленного множества просветителей – Иосифа Григорьевича Демешко, который в молодости никак не видел себя учителем.
Родился он в 1897 году в Запорожье. Гимназия, юнкерское училище, Запорожский университет. Первая мировая война перечеркнула планы юноши: в 1916-м он был зачислен в действующую армию офицером. Тяжело раненый, попал в австрийский плен, в лагерь "Йозеф". Родные получили известие о смерти сына. Но он выжил, хотя получил три пули в лёгкие, а в ногах всю жизнь носил осколки мины.
Условия плена были ужасные. Но пленник быстро освоил чешский язык (лагерь охраняли чехи), и это давало ему определённое преимущество, а потом способствовало побегу вместе с другом-земляком. И только через три года, в 1923-м, они достигли границы Польша — СССР. Конечно, были очень осторожны, шли скрываясь, обходя оживлённые дороги.
Начали готовиться к переходу границы в наименее людном месте. Это были Мерлинские Хутора (ныне Столинский район, Альманский заказник), где по реке Стырь частично проходила граница, а вокруг – леса, болота, часто непроходимые. И хотя граница охранялась строго с обеих сторон, но местные жители, естественно, знали тайные тропинки и мостки под водой и беспрепятственно ходили туда-сюда навестить родственников, что-то продать-купить, а при случае не отказывались перевести через границу незнакомого человека.
Чтобы иметь время осмотреться и подготовиться, парни направились к хутору к Лигору Колодичу, работящему хозяину, и предложили ему свои услуги. Хуторянин охотно принял на работу две пары дешёвых мужских рук.
Немного оправившись, один из друзей решил идти домой, в Запорожье. К сожалению, судьба не была милосердна к нему, и он погиб на родине от рук новой власти как "офицер царской армии".
А Иосиф Григорьевич остался. То ли здоровье подводило (сильно хромал, беспрерывно кашлял), то ли понравилась хозяинова дочь красавица Варка. И вскоре он стал зятем в семье Колодичей. В приданое молодая семья получила не только традиционный девичий сундук. А так, как было заведено в тех местах, – земельный надел Вавчок, корову, двух волов, лес на свой дом, хоть и маленький. Вот так выпускник Запорожского университета, знаток латыни, нескольких западных языков, юриспруденции и ещё много чего стал хуторянином с прозвищем Австриец.
Но наступил сентябрь 1939 года. Польская школа, где до того учились дети белорусов, была закрыта. Советы же до лета 1941-го не дошли до решения проблем с образованием на этих просторах (кстати, этот факт подтверждается в книге "Память. Столинский район", с. 185). И хотя большинство хуторян было неграмотно, все хорошо понимали, что их дети должны учиться.
Вот тут и начался для Демешко путь учителя. Другой кандидатуры на эту должность мерлинцы не искали. Ведь Колодичева зятя хорошо знали в округе как высокообразованного человека, который всегда мог дать дельный совет в земельных и налоговых делах, составить официальную бумагу, просто написать письмо.
Иосиф Григорьевич согласился без колебаний, тем более что и своих детей нужно было учить. "Школу" пустил в свой дом близкий сосед Ян Гладыш, пятерым сыновьям которого также требовались знания. Учителю договорились платить за каждого ученика полпуда ржи и один пуд картошки.
К сожалению, долго учиться не пришлось, потому что грянул июнь 1941 года. Но тем не менее все дети – а их было 17 человек – научились читать и писать.
Во время войны, не имея книг, дети закрепляли знания чтением листовок, которые сбрасывали с немецких самолётов в партизанскую зону Мерлинских Хуторов. Не обращая внимания на смысл напечатанного, радовались самому умению читать.
Между прочим, в 1940 году Демешко послал своим родным в Запорожье письмо, и к нему приехала мать. В 1941 году они вдвоём отправились на родину. В Киеве их застала война, и в Запорожье они добрались уже пешком. Вернулся Демешко к своей семье только после освобождения этих мест от немцев, и судьбой было предначертано ему снова стать учителем для детей полешуков.
В 1944 году на Мерлине была основана начальная школа, и заведовал ею Иосиф Демешко, став таким образом у истоков школьного образования на Мерлинских хуторах. Авторитет среди мерлинцев он имел непререкаемый. Знал, кто из детей на что способен, кому нужно учиться дальше.
По согласованию с районным отделом образования на хуторах создали два учебных центра, потому что территория была очень большая – 25 на 20 км. Да и сами хутора располагались друг от друга на расстоянии 5—7 километров.
Школы-классы сначала размещались в домах хуторян. Некоторое время занятия проводили в бывшей униатской часовне. Вспоминает один из учеников Григорий Вечерко:
"Здание было неприспособленно для таких целей. Зимой оно почти не отапливалось, временно сделанная печь в углу большого помещения не решала проблему. Тепла мы почти не чувствовали. Только Иосиф Григорьевич изредка стоял около неё и, кашляя, проводил урок. Мы сидели одетые в старые свитки, обутые в лапти, пальцы рук почти не разгибались, а наша самодельная из сажи чернила замерзали".
А в следующем году, 4 октября 1945 г., районная газета "Ленинский путь" сообщала:
"На Мерлинских хуторах в этом году рядом с существовавшими 2 начальными школами открыты ещё 4. Все вновь открытые школы обеспечены партами, столами, классными досками, 175 детей получили возможность учиться на своём родном языке".
За этими строками – труд, настойчивость и ответственность Иосифа Григорьевича Демешко. Нужно было договориться с хозяевами, чтобы "пустили в дом школу", отремонтировать пустые дома и приспособить их к школьным нуждам, найти жильё для новых учителей, привезти из Давид-Городка школьное оборудование и учебники… А ещё – дрова на зиму, керосин для ламп (электричества не было) …
Учителей не хватало. А Демешко мог всё! Постоянно преподавал математический цикл, немецкий и русский языки. При необходимости – все остальные предметы: историю, географию, рисование… Школа была белорусскоязычной, и учитель-полиглот с лёгкостью переходил на язык, близкий к его родному украинскому.
Позже на Мерлине появилась семилетка, все дети были охвачены обучением и ходили в школу, сложился хороший педагогический коллектив. И во всём этом – незаметная порой работа первого мерлинского учителя. Ему неоднократно предлагали должности в Давид-Городокском районном управлении образования – инспектора или юриста. Но он отказывался. Кроме привязанности к Хуторам, немаловажной причиной было понимание, что определённые органы могли заинтересоваться деталями его биографии.
Многие из его учеников, несмотря на очень суровую послевоенную жизнь, получили дальнейшее образование. А вдохновил их на это Иосиф Демешко. Вспоминает Григорий Вечерко:
"Зимой в 4-м классе я серьёзно заболел и не мог ходить в школу за пять километров. Мой дорогой учитель приходил ко мне домой два-три раза в неделю, в остальные дни посылал ко мне своих детей Веру или Ивана, которые приносили задания. Однажды папа (так в семье называли отца) сказал учителю: "Иосиф, может, не надо ходить к Грише, тебе же очень некогда". Тот ответил: "Нет, Николай, Гриша – это тот человек, который хочет и умеет учиться и имеет будущее". Благодаря этому мудрому и доброму человеку я не только не отстал в учёбе, но и сдал экзамены за начальную школу на отлично".
К сожалению, в 1961 году на Мерлине сделали печально известный авиационный полигон, а жителей Мерлинских Хуторов выселили из родных домов, рассеяли по разным деревням, областям и даже бывшим союзным республикам. Поэтому собрать полные сведения о судьбах бывших хуторских детей – учеников Иосифа Демешко– непросто. Но известно, что многие из них получили высшее образование, а некоторые и учёные степени. И всю жизнь были благодарны Учителю, который вдохновил их сделать первые шаги на пути Знаний.
Алевтина Вечерко
(использованы воспоминания Григория Вечерко и Ивана Демешко, фото из архива Ивана Демешко)
Комментарии
Отправить комментарий