Да развіцця народнай асветы на Беларуси ў другой палове XIX ст. вялі ў першую чаргу неабходнасць разгортвання буржуазных рэформ і барацьба з польскім уплывам праз палітыку русіфікацыі. Міністр народнай адукацыі Расійскай імперыі А. В. Галаўнін распрацаваў правілы адкрыцця ў беларускіх губернях сельскіх школ. Толькі за два месяцы 1862 г. на Беларусі былі адчынены 101 пачатковая школа, у Мінскай губерні — 17. Але шмат у якіх населеных пунктах працавалі школкі, адкрытыя духавенствам.
У 1864 г. аднакласныя народныя вучылішчы (школы) былі адкрыты ў мястэчку Ельск, у вёсках Рамязы і Скароднае. Тут вывучаліся Закон Божы (праваслаўны), царкоўныя спевы, царкоўнаславянская і руская мовы, арыфметыка. Вучылішчы (школы) былі пад апекай мясцовых царкоўных прыходаў.
Пэўныя звесткі аб стане народнай асветы на Ельшчыне ўтрымлівае «Описание церквей и приходов Минской епархии, составленное по официально затребованным от причтов сведениям» (Приложение к «Минским Епархиальным Ведомостям» за 1879 г.). Прынамсі, у дадатку V (Мазырскі павет) змешчаны апісанні царкоўных прыходаў мястэчка Ельска, Рамязоў і Скароднага. У Ельску было адно народнае вучылішча. У приход, акрамя Ельска, уваходзілі вёскі Багуцічы, Буда, Вішанькі, Дабрынь, Новая Рудня і Шарын. Пісьменства прыхаджан не перавышала трох працэнтаў. Настаяцелем Ельскай царквы Святой Тройцы з 1866 г. быў святар Андрэй Перапечын, які закончыў духоўную семінарыю. На яго быў ускладзены клопат на навучанню дзяцей мястэчка Ельск і вёсак, якія ўваходзілі ў приход.
Приходская Пакроўская царква знаходзілася ў Рамязах. Яе приход, акрамя Рамязоў, складалі вёскі Дзвіжкі, Жукі, Кочышчы, Мікалаеўка, Новае Высокае, Паўлаўка, Старое Высокае, Троіцкая Слабада. При царкве было зацверджана царкоўнапрыходскае папячыцельства, мелася народнае вучылішча. Пісьменства прыхаджан даходзіла да 4 працэнтаў.
У сяле Скароднае Дзмітрыеўская царква пабудавана яшчэ ў 1765 г., але дакумент, атрыманы 2 мая 1621 г. тагачасным уладальнікам Скароднага Аляксандрам Трыпольскім, сведчыў, што тут на той час ужо мелася царква, бадай, найбольш старажытная на Ельшчыне.
Пісьменства мясцовых прыхаджан па стану на 1879 г. не перавышала 1 пра- цэнта. У прыход уваходзілі вёскі і хутары Пагарэлае, Патапы, Бекі, Ліпнікі, Дзякаўцы, Баранцы, Дзяміды, Калтуны, Мельнікі, Сізаны, Баханцы, Кавалі, Якімы, Серия, Шатуны, Падгалле, Сугакі, Казлы, Грышы, Еўлашы, Шуты, Капсаны, Захаркі, Вербы, Валаўск, Забалацце, Гнайное, Белякі, Лукаўцы, Кузьмічы, Мядзведнае, Карма, Валаўская Рудня, Некрашоўка і Брозская. 3 1863 г. настаяцелем царквы з’яўляўся святар Аляксей Змаровіч.
Паводле даведніка «Волости и важнейшие селения Европейской России» (1886 г.), у мястэчку Ельск былі 44 двары, налічваліся 272 жыхары. Меліся дзве школы — аднакласная і царкоўнапрыходская. У Скародным акрамя царкоўнапрыходскай школы дзеці наведвалі таксама яўрэйскую. Царкоўнапрыходскія школы былі адкрыты ў вёсках Валаўск, Кочышчы, Рамязы і Старое Высокае.
У 1913 г. школы былі ў мястэчку Ельск, вёсках Дабрынь, Дзвіжкі, Дуброва, Кузьмічы (дзве), Млынок, Новае Высокае і Скароднае. Настаўнікамі ў Ельску працавалі Аляксандр Шарупіч і Валянціна Венцаровіч, пазней — Людміла Селівончык, у Дабрыні — Раіса Савіч, затым Валянціна Венцаровіч, у Дзвіжках — Марыя Малашчыцкая, у Дуброве — Лідзія Булыча, пазней — Соф’я Харужык, у Кузьмічах — Ганна Жгуцікава і Ганна Цізенгаузен, у Млынку — Яўгенія Мадзалеўская, у Новым Высокім — Людміла Селівончык, Феадосія Купрэйчык, у Скародным — Якаў Вітко. «Памятная книжка Минской губернии на 1914 г.» не згадвае школы ў Валаўску, Кочышчы і Рамязах, хоць у 1880-х гадах яны былі.
У 1916—1917 гг. школа ў Валаўску была адноўлена. Настаўніцай працавала Надзея Цыцкоўская. Школы былі адкрыты таксама ў вёсках Багуцічы (настаўніца Вера Шэнец) і Новая Рудня (Леанід Рудакоўскі). Такім чынам, у 1917 г. на Ельшчыне працавалі 12 школ, у якіх навучаліся дзеці жыхароў мястэчка, вёсак і шматлікіх хутароў. Меліся школы і для дзяцей яўрэйскага насельніцтва.
У. М. Вягера, П. П. Рабянок
Комментарии
Отправить комментарий